روش های عیار سنجی طلا
طلا بدون تردید یکی از گران‌بهاترین فلزات جهان است. زیبایی، قابلیت شکل‌پذیری و مقاومت بالای طلا در برابر زنگ‌زدگی، آن را به گزینه‌ای بی‌نظیر برای ساخت جواهرات تبدیل کرده است. از این رو، علاقه‌مندان بسیاری در سراسر دنیا با خرید و استفاده از طلا، هم به زیبایی خود افزوده و هم در این فلز ارزشمند سرمایهگذاری میکنند. یکی از دغدغههای اصلی خریداران و سرمایه‌گذاران طلا، تعیین عیار این فلز گران‌بهاست. کارشناسان طلا روش‌های مختلفی برای سنجش عیار طلا (Gold Karat) ارائه داده‌اند. در این مقاله با مفهوم عیار طلا آشنا شده و سه روش مختلف برای تعیین عیار آن را بررسی می‌کنیم.
مفهوم عیار طلا:
پیش از پرداختن به روش‌های سنجش عیار طلا، بهتر است کمی در مورد عیار طلا صحبت کنیم، برخلاف تصور عموم، طلا فلزی نرم است و به همین دلیل نمی‌توان آن را با خلوص ۱۰۰ درصد برای ساخت جواهرات استفاده کرد. بنابراین، طلا را با درصدهای مختلفی از فلزات دیگر مخلوط میکنند تا استحکام و قوام لازم را پیدا کند.
عیار به میزان خلوص طلا اشاره دارد. طلای ۲۴ عیار بالاترین عیار طلا و خالص‌ترین آن است. بنابراین، طلای ۲۴ عیار از نظر قیمت، ارزش بالاتری نسبت به طلا با عیارهای پایین‌تر دارد.
جالب است بدانید که طلای ۲۴ عیار کاملاً خالص و بدون هیچ آلیاژی از فلزات دیگر است. طلای ۱۸ عیار حاوی ۷۵ درصد طلای خالص و ۲۵ درصد آلیاژهای دیگر است. طلای ۱۴ عیار شامل ۵۸.۳ درصد طلای خالص و ۴۱.۷ درصد آلیاژهای دیگر میباشد و طلای ۱۰ عیار دارای ۴۱.۷ درصد طلای خالص و ۵۸.۳ درصد فلزات دیگر است.
روش کوپلاسیون (Copulation)
این روش که تنها در آزمایشگاههای تخصصی قابل اجرا است، یکی از دقیق‌ترین روش‌های سنجش عیار طلا به شمار میرود. در این روش، اپراتور آزمایشگاه طلای ذوب‌شده را با ترکیبات خاصی مخلوط میکند. سپس آن را در محفظه‌ای از سرب قرار داده و با دمای ۱۰۵۰ درجه سانتی‌گراد حرارت میدهد. بعد از آن، طلا را به مدت ۹۰ دقیقه در اسید نیتریک می‌جوشانند و آنچه باقی می‌ماند را وزن میکنند. اختلاف وزن قبل و بعد از آزمایش، میزان خلوص طلا و عیار واقعی آن را نشان میدهد.
یکی از کاربردهای عیارسنجی توسط روش کوپلاسیون در آزمایشگاههای ریگیری طلای ذوب‌شده است. طلاهای دست دومی که توسط طلافروشها خریداری میشوند، ذوب شده و طلای ذوب‌شده به دست میآید. این طلا به آزمایشگاه ارسال میشود تا میزان عیار آن مشخص شود. به این فرآیند، ریگیری میگویند. این طلاهای ذوب‌شده با اعدادی نشانه‌گذاری میشوند که برای آزمایشگاههای تهران ۶ رقمی و برای شهرستان‌ها ۳ تا ۶ رقمی هستند. به این فرآیند انگ‌زنی و به این اعداد انگ طلا گفته میشود.
روش سنگ محک
سنگ محک یک سنگ سیاه رنگ از جنس کوارتز است. برای تشخیص عیار طلا، آن را بر روی سنگ محک می‌کشند تا اثری از طلا روی سنگ محک باقی بماند. این کار به نحوی انجام میشود که به ظاهر طلا آسیبی وارد نشود. اگر در این آزمایش عیار طلا کمتر از ۱۴ تشخیص داده شود، برای دقت بیشتر از اسید نیتریک و نمک طعام برای حذف ناخالصی‌ها استفاده میکنند و دوباره باقی‌مانده را با سنگ محک می‌سنجند. این روش بیشتر برای تشخیص اصل بودن و خلوص طلا استفاده میشود.
روش XRF
در این روش برای سنجش عیار طلا از اشعه ایکس استفاده میشود. دستگاه XRF برای یافتن ترکیبات فلزی از جمله طلا به کار میرود. برای تعیین عیار طلا، قطعه مورد نظر را در دستگاه قرار داده و دستگاه اشعه ایکس را به آن می‌تاباند. این اشعه ایکس باعث واکنش اتم‌های سایر فلزات موجود در قطعه طلا میشود که منجر به تولید اشعه ایکس دوم میگردد. با تحلیل این اشعه ایکس دوم، میتوان مقدار فلزات دیگر در قطعه طلا را شناسایی کرده و عیار طلا را سنجید. این روش برای آزمایش شمشهای طلا نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
