تجارت جهانی سوخت‌های فسیلی در سراشیبی؛ آینده ایران چی میشود؟
گزارش جدیدی که توسط جف کوری از گروه Carlyle منتشر شده، نشان میدهد که تجارت جهانی سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۱۷ به نقطه اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون، با کاهش ۵ درصدی همراه بوده است. این تحول تحت‌تأثیر افزایش سرمایهگذاری کشورها در منابع انرژی جایگزین و نگرانی‌های فزاینده درباره امنیت انرژی رقم خورده است.
نشست CERAWeek که این هفته در هیوستون برگزار میشود، به طور ویژه به تغییر مسیر جهانی در حوزه انرژی می‌پردازد. در این اجلاس، بحث‌ها حول محور گذار از سوخت‌های فسیلی و رویکردهای جدید در تولید و مصرف انرژی خواهد بود. کوری در مقاله‌ای تحلیلی تأکید کرده است که در حالی که مصرف نفت و گاز ادامه خواهد یافت، حجم تجارت جهانی این منابع کاهش می‌یابد، زیرا دولت‌ها سیاست‌های جدیدی برای کاهش وابستگی به واردات این سوخت‌ها اتخاذ کرده‌اند.
امنیت تأمین انرژی به اولویتی بی‌چون‌وچرا تبدیل شده است و کشورها برای کاهش ریسک‌های وابستگی به واردات، سرمایهگذاری در انرژی‌های داخلی را تسریع کرده‌اند.
ایالات متحده، که با پیشرفت فناوری استخراج نفت به صادرکننده‌ای مهم در بازار جهانی بدل شده، تأثیر بسزایی بر این روند داشته است. وابستگی کمتر این کشور به منابع خارجی، تجارت انرژی را دستخوش تغییرات ساختاری کرده و دیگر کشورها را نیز به سمت تقویت تولید داخلی سوق داده است.
جف کوری در مصاحبه‌ای با بلومبرگ، به موضوعی کلیدی اشاره کرد: «محافظان سنتی تجارت جهانی دیگر انگیزه‌ای برای حمایت از آن ندارند.» او افزود که در حالی که تجارت انرژی همچنان ادامه خواهد داشت، اما کاهش واردات سوخت‌های فسیلی، امری محتمل‌تر از کاهش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.
در این میان، رشد روزافزون مراکز داده و نیازهای انرژی‌بر آنها، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های پردازشی، در معادلات انرژی جهان نقش جدیدی ایفا میکند. کوری این پدیده را بخشی از مسیر تاریخی الکتریکی‌سازی می‌داند که اکنون به سطحی تازه از مصرف انرژی رسیده است.
با تضعیف حاشیه سود تولیدکنندگان و کاهش قیمت نفت از زمان آغاز ریاست جمهوری ترامپ، پویایی بازار جهانی انرژی بیش از پیش تحت‌تأثیر سیاست‌های داخلی کشورها و فناوری‌های نوین قرار گرفته است. به نظر میرسد که جهان در حال عبور از یک نقطه عطف تاریخی در حوزه انرژی است، نقطه‌ای که در آن وابستگی به سوخت‌های فسیلی جای خود را به رویکردهای متنوع‌تر در تامین انرژی خواهد داد.
تاثیر کاهش تجارت جهانی سوخت‌های فسیلی بر ایران
کاهش ۵ درصدی تجارت جهانی سوخت‌های فسیلی از سال ۲۰۱۷ تاکنون و تمرکز کشورها بر امنیت انرژی و سرمایهگذاری در منابع جایگزین، پیامدهای عمیقی برای ایران به همراه خواهد داشت. ایران، بهعنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز جهان، به شدت وابسته به درآمدهای حاصل از صادرات انرژی است. این تغییرات جهانی می‌توانند در چندین بُعد، چالش‌ها و فرصت‌هایی برای اقتصاد و سیاست‌های انرژی ایران ایجاد کنند.
با توجه به کاهش تجارت جهانی سوخت‌های فسیلی، ایران ناگزیر است استراتژی‌های جدیدی برای حفظ جایگاه خود در بازار انرژی اتخاذ کند. تکیه صرف بر صادرات نفت و گاز دیگر پاسخگوی نیازهای آینده نخواهد بود و سرمایهگذاری در پالایشگاه‌ها، پتروشیمی و انرژی‌های تجدیدپذیر میتواند راهکاری برای مقابله با این چالش باشد. اگر ایران نتواند خود را با تحولات جهانی سازگار کند، ممکن است سهم بازار خود را به رقبا واگذار کند و با چالش‌های اقتصادی بیشتری روبه‌رو شود.
اگرچه ایران تاکنون بهطور جدی در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت نکرده است، اما با تغییرات جهانی، ممکن است نیاز به این تحول بیش از گذشته احساس شود. برخورداری از منابع غنی خورشیدی و بادی میتواند ایران را در موقعیتی قرار دهد که از کاهش وابستگی به نفت بهره ببرد و بازار داخلی خود را به سمت انرژی‌های پایدار سوق دهد.
