چالش‌های پیچیده یکسان‌سازی ارز؛ گره‌ای که به دست ثبات اقتصادی باز میشود
یکسان‌سازی نرخ ارز بدون ثبات اقتصادی و درآمدهای ارزی کافی ممکن نیست؛ شکاف بین نرخ ارز نیما و بازار آزاد، دولت را در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی با چالشی بزرگ روبه‌رو کرده است.
بحران نرخ ارز؛ دوراهی تصمیم‌گیری
در فضای پرالتهاب بازار ارز ایران، تلاش‌ها برای یکسان‌سازی نرخ ارز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. سیدکمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی، در گفت‌وگویی به مشکلات و موانع پیش روی این سیاست پرداخته و بر ضرورت اصلاح ساختارها برای مهار این بحران تأکید کرده است.
با افزایش نرخ ارز نیما و فاصله معنادار آن با بازار آزاد، سیاست‌گذاران در دو راهی دشواری قرار گرفته‌اند. سیدعلی معتقد است که پایین نگه داشتن نرخ نیما با هدف مهار تورم، رویکردی ناکارآمد است و بدون راه‌حل‌های کارآمد، نمی‌توان به اهداف اقتصادی دست یافت. او هشدار میدهد که ادامه این وضعیت به توزیع رانت میان واردکنندگان و تضعیف صادرات منجر خواهد شد.
یکی از نقاط کلیدی این بحران، تعیین نرخ ارز برای کالاهای اساسی است. به باور سیدعلی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان باید قیمت تمام‌شده کالاها را دقیق محاسبه کند تا بتوان نرخ ارز مرتبط را بهدرستی تعیین کرد. اما ضعف در نظارت بر توزیع کالاهای وارداتی، به افزایش قیمت‌ها و سودجویی برخی واردکنندگان منجر شده است.
در شرایط کنونی، رسیدن به نرخ ارز واحد تنها با ایجاد ثبات اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی ممکن خواهد بود. سیدعلی تصریح میکند که اگر منابع ارزی کافی نباشد، حتی سیاست‌های نظارتی هم کارآمد نخواهد بود. در این میان، افزایش تدریجی نرخ نیما، با وجود تبعات تورمی، تنها راهکار ممکن به نظر میرسد.
ضرورت تغییر رویکرد در سیاست‌های ارزی
فاصله عمیق میان نرخ ارز نیما و بازار آزاد، نه‌تنها چالشی بزرگ برای سیاست‌گذاران ایجاد کرده، بلکه ساختار اقتصادی کشور را نیز به مخاطره انداخته است. واردکنندگانی که ارز نیما دریافت میکنند، با فروش کالاهای وارداتی به نرخ آزاد، سودهای کلانی به جیب می‌زنند. این شکاف، علاوه بر ایجاد فرصت‌های سودجویانه، موجب میشود مصرف‌کنندگان با قیمت‌های کاذب و غیرواقعی مواجه شوند که در نهایت، تورم بیشتر را به همراه دارد.
برای مدیریت بهتر بازار ارز، کارشناسان پیشنهاد میکنند دولت با اصلاح تعرفه‌های گمرکی و ایجاد نظام مالیاتی کارآمد، مابه‌التفاوت نرخ‌های نیما و بازار آزاد را کنترل کند. همچنین، افزایش شفافیت در فرآیند توزیع و قیمت‌گذاری کالاهای اساسی میتواند فشار تورمی را کاهش دهد. به گفته سیدکمال سیدعلی، تنها زمانی میتوان به یکسان‌سازی واقعی نرخ ارز امیدوار بود که منابع ارزی تقویت شده و مکانیزم‌های نظارتی بهطور جدی اعمال شوند. بدون این اصلاحات، تک‌نرخی شدن ارز به رؤیایی دست‌نیافتنی تبدیل خواهد شد.
