بازده سرمایه در خرید طلا یعنی چه؟ چگونه محاسبه میشود؟
زمان تقریبی مطالعه 13 دقیقه
شاید بسیاری تصور کنند خرید طلا تنها به نگهداری سرمایه یا پس‌اندازی ساده ختم میشود اما ورای این باور متداول، مفهوم عمیق‌تر و سنجیده‌تری نهفته است: «بازده سرمایه در خرید طلا». این اصطلاح از نگاه بسیاری، مفهومی پیچیده یا حتی ناآشنا دارد؛ با این‌حال معنایش به‌سادگیِ سنجش هوشمندانه سود و زیانی است که در سرمایهگذاری روی این فلز گرانبها به دست می‌آورید.
اما چگونه میتوان بازده سرمایهگذاری در طلا را سنجید؟ چه عواملی در این سنجش نقش دارند؟ در ادامه به زبان ساده و ملموس به توضیح این مفهوم و شیوه‌های محاسبه آن می‌پردازیم.
بازده چیست؟
چند ماه پیش بالاخره تصمیم گرفتید مبلغی مثلاً ده میلیون تومان، برای خرید سکه طلا کنار بگذارید. حالا که بعد از شش ماه دوباره به سراغش می‌روید و متوجه میشوید ارزش سکه‌هایتان به دوازده میلیون تومان رسیده، دقیقاً در همین نقطه است که مفهوم بازده وارد داستان میشود.
بازده در واقع همان سود یا ضرری است که از سرمایهگذاری به دست میآید و به زبان ساده، نشان‌دهنده این است که سرمایهگذاری چقدر موفق یا ناموفق بوده است. اگر بخواهیم همین مثال را واضح‌تر بیان کنیم:
«بازده یعنی نسبت سود یا زیان به سرمایهای که در ابتدا گذاشته‌اید. اگر ده میلیون تومان سرمایهگذاری کردهاید و حالا ارزش آن دوازده میلیون تومان است، بازده شما بیست درصد است.»
البته این داستان همیشه شیرین تمام نمیشود؛ گاهی همان ده میلیون تومان بعد از گذشت چند ماه ممکن است به هشت میلیون تومان کاهش یابد و شما با یک بازده منفیِ بیست درصدی روبه‌رو شوید.
بازده سرمایه گذاری در طلا چیست؟
بازده سرمایهگذاری در طلا، درصد سود یا زیان حاصل از تفاوت قیمت خرید و فروش طلای شماست. این مفهوم روایت دلنشین یا تلخی است که در پایان یک مسیر سرمایهگذاری تعریف می‌کنیم؛ داستانی که به ما می‌گوید تصمیمات ما در بازارهای مالی تا چه اندازه به بار نشسته است.
فرض کنید تصمیم گرفته‌اید ده میلیون تومان را در یک قطعه طلای آبشده سرمایهگذاری کنید. چند ماه بعد، این طلا را به قیمت یازده میلیون تومان فروخته‌اید. در نگاه اول احساس رضایتی به شما دست میدهد ولی برای آنکه این رضایت منطقی‌تر شود، نیاز به محاسبه‌ای دقیق دارید تا بفهمید سودتان به نسبت پول اولیه، دقیقاً چند درصد بوده است. به این درصدِ دقیق، اصطلاحاً «بازده سرمایه» میگویند.
بازده سرمایه در خرید طلا به زبان ساده یعنی مقدار سود یا زیانی که از خرید و فروش طلا به‌دست می‌آورید. برای محاسبه بازده، کافی است اختلاف قیمت خرید و فروش را بر هزینه اولیه تقسیم کرده و نتیجه را در عدد صد ضرب کنید تا درصد بازدهی را بیابید.
مثلاً در همین مثال شما طلای آبشده را به قیمت ده میلیون تومان خریدید و به یازده میلیون تومان فروختید. اختلاف این دو رقم میشود یک میلیون تومان. این یک میلیون تومان سود شماست. حالا اگر این عدد را تقسیم بر هزینه اولیه (ده میلیون تومان) کنیم، نتیجه ۰٫۱ میشود. با ضرب در صد به بازده ۱۰ درصد می‌رسید. این یعنی سرمایهگذاری شما طی چند ماه، ۱۰ درصد بازده داشته است.
توجه به این نکته ضروری است که گاهی در محاسبه بازدهی، هزینه‌های جانبی مثل کارمزد، مالیات و هزینه نگهداری طلا را نیز باید در نظر گرفت تا محاسبه به واقعیت نزدیک‌تر باشد. به همین دلیل وقتی میخواهید دقیق‌تر سرمایهگذاری خود را بررسی کنید، باید «بازده خالص» را محاسبه کنید؛ یعنی همه هزینه‌ها را از سود حاصل کسر کنید و عدد به‌دست آمده را تقسیم بر سرمایه اولیه نمایید.
با درک مفهوم بازده شما بهتر تشخیص خواهید داد که کدام سرمایهگذاری سودمند بوده، ارزش تکرار دارد و کدام تصمیم مالی نیازمند بازنگری است.
انواع بازده سرمایه گذاری و خرید طلا
انواع بازده سرمایهگذاری مانند شخصیت‌های مختلف یک داستان هستند؛ هر کدام از آنها روایتی متفاوت و معنادار از نتیجه سرمایهگذاری شما دارند. به عبارتی دیگر، هر نوع از بازده، نشان‌دهنده بخشی خاص از سود یا زیان شماست که با شیوه خاص خود محاسبه میشود. در ادامه به معرفی و شرح انواع بازده در سرمایهگذاری طلا می‌پردازیم:
بازده دوره نگهداری
بازده دوره نگهداری به سود یا زیانی گفته میشود که سرمایه‌گذار طی مدتی که دارایی را در اختیار دارد، کسب میکند. به زبان ساده‌تر این بازده تصویری شفاف از نتیجه سرمایهگذاری در بازه زمانی مشخص را پیش روی ما قرار میدهد.
برای نمونه تصور کنید در اردیبهشت ۱۴۰۲، یک قطعه سکه تمام‌بهار آزادی را به قیمت بیست و هشت میلیون تومان خریداری کردهاید. پس از چند ماه در آبان همان سال، قیمت سکه به سی و سه میلیون تومان رسیده و شما تصمیم میگیرید آن را بفروشید. حالا پرسش این است که طی این مدت چه سودی نصیب شما شده؟
فرمول بازده دوره نگهداری
محاسبه بازده دوره نگهداری چندان پیچیده نیست. کافی است ابتدا قیمت خرید سکه را از قیمت فروش کم کرده، سپس عدد به‌دست‌آمده را بر قیمت خرید تقسیم کنید و نتیجه را در عدد صد ضرب کنید تا درصد بازده حاصل شود:
بازده دوره نگهداری = (قیمت فروش - قیمت خرید) تقسیم بر قیمت خرید × صد
در مثال بالا قیمت فروش سی و سه میلیون تومان و قیمت خرید بیست و هشت میلیون تومان است. اختلاف این دو قیمت پنج میلیون تومان خواهد بود. حالا پنج میلیون تومان را تقسیم بر بیست و هشت میلیون تومان میکنید که نتیجه تقریباً ۰٫۱۷۸ است. این عدد ضرب در صد شده و بازده دوره نگهداری حدوداً برابر با ۱۷٫۸ درصد خواهد بود.
چند نکته مهم برای محاسبه بازده دوره نگهداری
- ● این روش بازدهی را در یک بازه زمانی مشخص محاسبه میکند و نشان‌دهنده عملکرد واقعی سرمایهگذاری در دوره‌ای خاص است.
- ● در این روش تأثیر عواملی مانند تورم، هزینه‌های معاملاتی و مالیات معمولاً لحاظ نمیشود و بازده به صورت اسمی محاسبه میشود.
- ● برای تحلیل دقیق‌تر بهتر است این بازده را به صورت سالانه محاسبه کنید تا بتوانید سرمایه‌گذاری‌ها با دوره‌های زمانی متفاوت را به درستی مقایسه کنید.
- ● در ارزیابی جامع‌تر میتوانید هزینه‌های جانبی (مثل کارمزد و مالیات) را نیز در نظر بگیرید تا بازده دوره نگهداری خالص را به دست آورید و درک واقع‌بینانه‌تری از نتیجه سرمایهگذاری داشته باشید.
بازده مورد انتظار
بازده مورد انتظار متوسط سود یا زیانی است که سرمایه‌گذار با توجه به احتمالات و تحلیل‌ها پیش از انجام سرمایهگذاری، پیش‌بینی میکند. در واقع این فرمول ابزاری است که به کمک آن و با توجه به تجربیات گذشته و پیش‌بینی‌های اقتصادی موجود، میتوانید میانگینی از سود یا زیان احتمالی آینده را تخمین بزنید.
فرض کنید در اسفند ۱۴۰۲ تصمیم دارید روی بازار طلا سرمایهگذاری کنید. تحلیل‌ها و تجربه‌های گذشته نشان میدهد که احتمال دارد طی یک سال آینده با احتمال ۷۰ درصد، قیمت طلا حدود ۲۰ درصد افزایش پیدا کند اما در عین حال ۳۰ درصد هم احتمال دارد قیمت طلا پنج درصد کاهش یابد.
فرمول بازده مورد انتظار
برای محاسبه این بازده، کافی است درصد احتمال هر حالت را در بازده احتمالی همان حالت ضرب کرده و سپس اعداد حاصل را جمع کنید:
«بازده مورد انتظار = (احتمال رخداد حالت اول × بازده حالت اول) + (احتمال رخداد حالت دوم × بازده حالت دوم) + ...»
پس طبق این پیش‌بینی، انتظار میرود طی یک سال آینده از این سرمایهگذاری بهطور میانگین حدود ۱۰٫۵ درصد سود و احتمالاً ۴٫۲ درصد زیان کسب کنید که نتیجه نهایی نشان‌دهنده بازده مورد انتظار مثبت حدود ۱۰٫۸ درصد است.
نکات فرمول بازده مورد انتظار
- ● این بازده تضمینی برای وقوع قطعی سود یا زیان نیست؛ بلکه صرفاً تخمینی است که بر اساس احتمالات و پیش‌بینی‌های بازار انجام میشود.
- ● دقت محاسبه این نوع بازده به صحت و اعتبار احتمالات و تحلیل‌های اقتصادی شما بستگی دارد.
- ● در نظر گرفتن طیفی از شرایط احتمالی به واقع‌بینی نتایج سرمایهگذاری کمک بیشتری میکند.
بازده اسمی
بازده اسمی در سرمایهگذاری طلا، به میزان سود یا زیانی گفته میشود که صرفاً از اختلاف قیمت خرید و فروش به دست میآید و تورم یا هزینه‌های دیگر را در نظر نمی‌گیرد. این روش محاسبه، صرفاً بر تغییر قیمت خرید و فروش متمرکز است و تصویری سریع اما ابتدایی از نتیجه‌ی سرمایهگذاری نشان میدهد.
برای ملموس‌تر شدن این موضوع فرض کنید در فروردین سال ۱۴۰۲، مبلغ پنجاه میلیون تومان را صرف خرید یک قطعه شمش طلا میکنید. چهار ماه بعد یعنی در تیرماه، همان شمش را به قیمت پنجاه و هشت میلیون تومان به فروش می‌رسانید. حالا در داستان سرمایهگذاری شما فقط قیمت خرید و فروش شمش مهم است و هزینه‌های دیگر اهمیتی ندارد.
فرمول بازده اسمی
بازده اسمی در این مثال به این شکل محاسبه میشود:
«بازده اسمی = (قیمت فروش - قیمت خرید) ÷ قیمت خرید × صد»
محاسبه با اعداد فوق بدین صورت است:
پنجاه و هشت میلیون تومان منهای پنجاه میلیون تومان برابر با هشت میلیون تومان است. این مبلغ تقسیم بر پنجاه میلیون تومان (هزینه اولیه) حدود ۰٫۱۶ میشود. این عدد را ضرب در صد میکنید تا بازده اسمی حدوداً شانزده درصد شود.
نکات مهم در بازده اسمی
- ● بازده اسمی ساده‌ترین شکل محاسبه سود و زیان است.
- ● در این روش هزینه‌های جانبی، تورم و مالیات‌ها در نظر گرفته نمیشود.
- ● بازده اسمی معمولاً برای ارزیابی سریع و مقدماتی از سرمایهگذاری به کار میرود.
بازده واقعی
بازده واقعی سرمایهگذاری در طلا، بازدهی است که پس از محاسبه و تعدیل اثر تورم باقی می‌ماند و میزان واقعی افزایش قدرت خرید سرمایه‌گذار را نشان میدهد. در واقع عدد حاصل از این فرمول سودی است که پس از محاسبه اثرات تورمی و عوامل اقتصادی دیگر باقی می‌ماند.
برای روشن‌تر شدن موضوع این مثال را تصور کنید: فرض کنید ابتدای سال ۱۴۰۱ یک قطعه سکه طلا را به قیمت پانزده میلیون تومان خریداری کردهاید. پایان سال که میشود، ارزش آن به هفده میلیون تومان افزایش یافته است. در ظاهر، شما سودی معادل دو میلیون تومان کسب کردهاید که بازده اسمی حدود هشت درصدی را نشان میدهد؛ اما در همین مدت نرخ تورم بیست درصد بوده است. اینجاست که مفهوم بازده واقعی معنای واقعی خود را نشان میدهد.
فرمول بازده واقعی
برای محاسبه بازده واقعی کافی است نرخ تورم را از بازده اسمی کم کنید:
«بازده واقعی = بازده اسمی منهای نرخ تورم»
در این مثال خاص، بازده واقعی شما این‌گونه خواهد بود:
بازده اسمی شما ۲۰ درصد بوده (از پنجاه میلیون به شصت میلیون تومان رسیده) اما تورم نیز بیست درصد است؛ در نتیجه بازده واقعی سرمایهگذاری شما صفر درصد است. این یعنی قدرت خریدتان تغییری نکرده و سودی واقعی به دست نیاورده‌اید.
نکات مهم در این مدل بازده واقعی
- ● در این روش برخلاف بازده اسمی، تورم در نظر گرفته میشود.
- ● بازده واقعی تصویر دقیق‌تری از عملکرد سرمایهگذاری ارائه میدهد.
- ● گاهی بازده اسمی مثبت است اما به دلیل نرخ تورم بالا، بازده واقعی منفی میشود؛ یعنی سرمایه‌گذار قدرت خرید خود را از دست داده است.
عوامل مؤثر بر بازدهی سرمایهگذاری در طلا
تورم، نرخ بهره، عرضه و تقاضا، ریسک‌های ژئوپلیتیک و نوسانات نرخ ارز از عوامل اصلی موثر بر بازدهی سرمایهگذاری در بازار طلا هستند که سرمایه‌گذاران باید به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشند.
تورم و نرخ بهره
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که مردم به خرید طلا روی می‌آورند، مقابله با تورم و کاهش ارزش پول است. بین نرخ تورم و قیمت طلا ارتباط مثبتی وجود دارد؛ یعنی وقتی تورم افزایش می‌یابد، قیمت طلا هم معمولاً بالا میرود. فرض کنید نرخ تورم در یک سال از ۲۵ درصد به ۴۵ درصد برسد؛ در چنین شرایطی اغلب مردم به دنبال دارایی‌هایی می‌روند که ارزش سرمایه آنها را حفظ کند. در نتیجه تقاضا برای خرید سکه یا طلای آبشده افزایش می‌یابد و قیمت آن هم بالا میرود. از طرفی زمانی که نرخ بهره بانک‌ها پایین باشد، نگهداری پول در بانک جذابیت کمتری دارد و تقاضا برای طلا بیشتر میشود.
عرضه و تقاضا
تغییر در میزان تقاضا و عرضه طلا، نقش اساسی در نوسانات قیمت آن دارد. بانک‌های مرکزی در سرتاسر جهان با خرید یا فروش ذخایر طلا روی قیمت‌ها اثر می‌گذارند. مثلاً اگر بانک مرکزی یک کشور شروع به خرید مقادیر زیادی طلا کند، این اقدام میتواند به سرعت قیمت جهانی طلا را افزایش دهد. علاوه بر این هرچه میزان استخراج طلا کمتر شود، عرضه آن در بازار محدود میشود و قیمتش بالاتر میرود. مثلاً اگر در یک سال، تولید طلا نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد کاهش پیدا کند ولی تقاضا ثابت یا رو به افزایش باشد، شاهد رشد سریع قیمت طلا خواهیم بود.
ریسک‌های ژئوپلیتیک
طلا در روزهای آرام و بدون چالش بازار شاید چندان دیده نشود اما به محض اینکه بحرانی در جهان اتفاق بیفتد، این فلز ارزشمند تبدیل به پناهگاهی امن برای سرمایه‌ها میشود. هر بحرانی که امنیت اقتصادی یا سیاسی را تهدید کند باعث هجوم سرمایه‌گذاران به سمت بازار طلا میشود. به عنوان مثال، زمانی که یک بحران نظامی یا تنش سیاسی در یک منطقه مهم رخ دهد، قیمت طلا به دلیل هجوم سرمایه‌گذاران برای خرید آن، میتواند به سرعت جهش داشته باشد؛ در یک نمونه واقعی قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در ایران در پی بروز تنش‌های بین‌المللی در زمستان سال ۱۳۹۸ از حدود ۵۰۰ هزار تومان به بیش از ۷۰۰ هزار تومان افزایش یافت.
نوسانات بازار ارز
طلا و ارزها رابطه‌ای پیچیده دارند؛ معمولاً وقتی ارزش دلار و سایر ارزهای مهم جهانی افت میکند، طلا گران‌تر میشود. در شرایطی که ارزش دلار کاهش پیدا کند، سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌هایی می‌روند که ارزش خود را حفظ میکند؛ در نتیجه قیمت جهانی طلا افزایش می‌یابد. به عنوان نمونه اگر قیمت دلار در بازار ایران طی سه ماه از ۴۵ هزار تومان به ۵۵ هزار تومان افزایش یابد، قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار هم به دلیل وابستگی به نرخ ارز ممکن است از حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به بیش از دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان برسد.
هزینه‌های خرید و نگهداری طلا
هزینه‌های جانبی خرید و نگهداری طلا مثل کارمزد و هزینه نگهداری مستقیماً بر بازده سرمایهگذاری شما تأثیر می‌گذارند؛ بنابراین انتخاب فروشنده‌ای مطمئن و منصف اهمیت زیادی دارد.
برای نمونه تصور کنید که ده میلیون تومان را صرف خرید طلای آبشده میکنید. اگر کارمزدی که فروشنده برای خرید و فروش از شما میگیرد بالا باشد، بخشی از سودی که انتظارش را دارید به راحتی از دست خواهد رفت. برای مثال اگر کارمزد خرید شما دو درصد باشد، شما در همان ابتدا ۲۰۰ هزار تومان از سرمایه اولیه خود را از دست داده‌اید و این یعنی باید منتظر رشد بیشتری در قیمت طلا باشید تا فقط هزینه اولیه جبران شود.
حالا متوجه میشوید چرا انتخاب فروشنده‌ای که طلا را از او میخرید اهمیت دارد. یک فروشنده منصف یا یک پلتفرم مطمئن میتواند هزینه‌های شما را به طرز قابل توجهی کاهش دهد و به بازده سرمایه‌تان اضافه کند.
اگر قصد خرید طلای آبشده دارید، پیشنهاد ما استفاده از ملّی گلد است؛ پلتفرمی معتبر که کارمزد خرید و فروش آن فقط نیم درصد است. به این ترتیب در همان معامله ده میلیون تومانی، به جای ۲۰۰ هزار تومان، فقط ۵۰ هزار تومان کارمزد پرداخت میکنید و به سادگی ۱۵۰ هزار تومان به سود احتمالی خود افزوده‌اید.
علاوه بر این مسئله نگهداری طلای فیزیکی همیشه دغدغه‌ای جدی است؛ زیرا نگهداری طلا در خانه علاوه بر نگرانی امنیتی، ممکن است هزینه‌هایی مانند خرید گاوصندوق یا پرداخت هزینه نگهداری در صندوق امانات بانک‌ها داشته باشد. اما در پلتفرم ملّی گلد به لطف نگهداری طلای شما در بانک کارگشایی، این هزینه‌ها به پایین‌ترین سطح ممکن میرسد. طلای شما بهصورت امن و دیجیتالی نگهداری میشود و دیگر نیازی نیست نگران امنیت یا هزینه‌های اضافی باشید.
پس به خاطر داشته باشید، طلایی که میخرید و فروشنده‌ای که از آن خرید میکنید، هر دو به یک اندازه مهم‌اند. با انتخاب درست، میتوانید سود سرمایه‌گذاری‌تان را به میزان قابل توجهی افزایش دهید و از دغدغه‌هایتان کم کنید.
اگر میخواهید سرمایهگذاری پربازده خود را در ملّی گلد شروع کنید؛ نرم افزار خرید و فروش طلا را نصب کنید.
سؤالات متداول
۱. بازده سرمایه در خرید طلا چگونه محاسبه میشود؟
بازده سرمایه در خرید طلا برابر است با اختلاف قیمت خرید و فروش تقسیم بر قیمت خرید اولیه، ضرب‌در صد.
۲. تفاوت بازده اسمی و بازده واقعی در سرمایهگذاری طلا چیست؟
بازده اسمی فقط سود یا زیان عددی را نشان میدهد، ولی بازده واقعی سود سرمایهگذاری را پس از کسر نرخ تورم محاسبه میکند.
۳. بهترین روش برای کاهش هزینه‌های جانبی خرید طلای آبشده چیست؟
خرید از پلتفرم‌هایی مانند ملّی گلد که کارمزد پایین (نیم درصد) دارند و هزینه نگهداری طلا را حذف میکنند.
